Tộc phả là gì?
Gia phả (hay gia phổ) là cuốn sách ghi chép lại lịch sử các thế hệ của một gia đình hay họ tộc. ùy quy mô và cách viết, Gia phả còn được gọi là Tộc phả (Tộc phổ), Phả ký, Phả chí, Phả hệ, Phả truyền. Các nhà tông thất còn gọi gia phả của vương triều, dòng tộc mình là Ngọc phả, Thế phả
Tộc phả xuất hiện từ khi nào?
Tộc phả là khái niệm đã có từ hơn 300 năm trước, Nguyên Phước Tộc chia ra nhiều đơn vị, không phải tính theo đời mà theo từng hệ (Chúa và Vua). Mỗi hệ là một nhánh họ lớn. Hệ chia ra phòng, rồi chi phái. Có rất nhiều Gia Phả được hình thành theo từng hệ, phòng này. Nhiều Phả ghi rõ nguồn gốc nhánh họ mình như là Hoàng Tộc Thế Phổ,
Nguyễn Phước Tộc Thế Phả, Tôn thất Thế phổ, Nguyễn Phước Tôn phổ… vào tháng 6 năm 1995, cuốn “Nguyễn Phúc Tộc Thế phả” được Nhà Thuận Hoá xuất bản với hình thức, nội dung phong phú, ẩn loát thẩm mỹ nghiêm trang, bìa cưng giấy dày do 7 người thuộc hoàng tộc cũ biên soạn, dưới sự chỉ đạo của Hội Đồng Trị sự Nguyễn Phúc tộc.
3 PHẦN CHÍNH TRONG CUỐN THẾ PHẢ
Cuốn Thế phả này có ghi rõ vài điểm xác minh về nguồn gốc họ Nguyễn và tên của một số nhân vật chúa và vua, gồm 3 phần:
1 – Thuỷ tổ phả, gồm 15 đời, khởi từ Định Quốc Công Nguyễn Bắc, thời Đinh vào thế kỷ thứ 10 tới Trùng quốc Công Nguyễn Văn Lựu, thời Lê Trung Hưng.
2 – Vương phả, gồm 10 đời, từ ông Nguyễn Kim (Theo thế phả, Kim là Cam, theo phát âm của Khang Hy Từ Điển) tới Chúa Nguyễn Phúc Côn, keo dài 3 thế kỷ từ 1468 – 1765
3 – Đế phả, giai đoạn Hoàng Triều Nguyễn kể từ đời thứ 11 với vua Gia Long Nguyễn Phúc Ánh (cuốn Thế Phả này ghi là Anh chớ không phải là Ánh) tới đời vua thứ 19 là Bảo Đại Nguyễn Phúc Thiển.Như vậy tính từ Thuỷ Tổ Nguyễn Băc tới vua Bảo Đại Nguyễn Phúc Thiển, họ Nguyễn Hoàng Tộc có được 34 đời tồn tại với lịch sử Việt Nam 1000 năm (10 thế kỷ)
Tộc phả, hay gọi là Tộc phổ, Thế phổ là cuốn sách biên ghi nguồn gốc và sự lưu truyền của cả Tộc họ. Tộc phả được giữ gìn tại Tổ Đình hay Tổ miếu, nơi thờ phụng tổ tông, các bậc tiền nhân của một địa tộc danh vọng.
Tộc phả được người Trưởng tộc hay người thừa tự giữ gìn cẩn thận, tiếp nối biên ghi những điền cần thiết liên quan tới một số đời người hay tộc họ. Tộc phả luôn dược chuyền tay nhau ở dòng chính, những người thừa tự (con trưởng, thừa trọng tôn hay còn gọi là cháu đích tôn) hoặc nói rõ hơn là ở đằng tông. Lẽ dĩ nhiên, theo truyền thống phụ hệ, nền giáo dục lưu truyền, những người vừa kể thuộc nam giới, cùng họ, đứng đầu ngành họ
TỘC PHẢ LÂU ĐỜI
Một Tộc phả lâu đời có thể có đế ba mươi thế hệ, Gần đây có một vài sự kiến đáng chú ý.
- ở Hàn Quốc, có một đại tộc mang họ Lý. Do theo Tộc phả, đây là họ Lý có nguồn gốc từ Việt Nam chớ không phải từ Trung Quốc sang. Cách đây là bẩy thế kỷ, vào khoảng đầu thế kỷ thứ 13, hay cuối thế kỷ 12, Hoàng tử Lý Long Tường cùng với gia đình, gia tướng vượt biển thoát khỏi đất nước khi nhà Trần đoạt ngôi nhà Lý và triệt hạ đẫm máu các tôn thất nhà Lý. Thuyền của Hoàng tử Lý Long Tường đi ngược về phía bắc và trôi giạt vào lãnh thổ của nước Triều Tiên xưa.
- Hoàng Tử cùng các bộ tướng giúp nước này chống cự lại quân xâm lược Nguyên Mông, sau đó được triều đình nước này cho định cư. Trải qua 700 năm, hậu duệ của Hoàng tử Lý Long Tường ở Hàn Quốc có đến trên 200 gia đình, dầu rằng đã trở thành người Hàn Quốc, vẫn nhớ mình có giòng máu Việt Nam. Đã có người trở về quê hương đất tổ.
- Một số gia đình vọng tộc đã tìm lại được Gia Phả, truy ra tộc phả, nhờ đó dẫn dắt nhau tới Tổ đình, Tổ miếu để nhận ra người cận ruột cùng một huyết thống. Một vài Tổ đình, Tổ miếu từ lâu bị hoang phế nay được trùng tu và tổ chức cúng giỗ. Một số gia đình nhận thức ra tộc họ mình đã từ lâu đời, được tồn tại với bao nỗi thăng trầm của đất nước, với sự góp công gánh vác trách nhiệm với xã hội, giữ gìn, bảo vệ lãnh thổ, của từng thế hệ từng đời nối tiếp.
- Có Tộc phả ghi khởi nguyên từ đời Đinh Lê. Có Tộc phả còn nguyên vẹn nhưng phần lớn đều bị suy suyễn ít nhiều. Tộc phả Vũ đình lưu truyền được tới 19 đời. Tộc phá Hoàng triều Nguyễn Phước trước đây bị thất lạc may được các thế hệ sau gắng công làm lại, in thành sách để phân phát cho các gia đình thuộc tộc họ(1). Tộc phả Vũ Đình trong năm 1994 cũng đã được in lại 500 bản để chia cho mỗi gia định một cuốn.
- Tộc phả đương nhiên lưu dấu tiến trình của văn hoá dân tộc. Khởi đầu, Tộc phả viết bằng chứ Hán. Sau đó có thể viết bằng chữ Nôm vào hai thế kỷ 18,19 và tiếp theo được viết bằng chữ Quốc Ngữ theo vần a,b,c ráp nối vào thời kỳ sơ khai đầu thế kỷ 20 cho tới ngày nay.
- Việc đọc và ghi lại Tộc phả được viết bằng hai hoặc ba thứ chữ như vậy cần cẩn thật. Xuyên qua một thời gian dài, giấy bị hư mục, chữ có thể mất nét, mất dấu gây nên tình trạng khó đọc, hiểu sai, nghĩ lầm.
Tốt hơn hết là phải ghi lại, làm lại một cuốn mới. Phải nhờ một người rành chứ Hán -Nôm đọc kỹ và suy luận cẩn trọng.
Gia Phả Đại Việt giúp các dòng họ lập phả hay lập gia phả, lập tộc phả
Xem thêm: Cây gia phả
Các thẻ liên quan: Gia phả, Giáo dục, Phả Ký, Tộc Phả